Yılın sonu görününce, asgari ücret ekonomi gündeminin baş konulardan biri oldu. ‘‘Kaç lira olabileceği, kaç lira olması gerektiği’’ üzerine yorumlar birbirini izliyor.
‘‘2024’teki kayıp telafi edilmeli, 2025 yılında öngörülen enflasyon oranında da ek zam yapılmalı’’ diyenler, ‘‘en az 2024 enflasyonu oranında artırılması gerektiğini’’ söyleyenler var.
Kimse açık açık ‘‘asgari ücret 2025’te öngörülen enflasyon oranında artırılmalı’’ diyemiyor ama muktedir kesimden ‘‘yüksek oranda bir artışın enflasyonla mücadeleyi zora sokacağı’’ iddia edilerek o yönde işaretler veriliyor.
Sokak ağzıyla yorumlanırsa, asgari ücret ile maaşlara düşük zam için ayak yapılıyor.
Peki gerçek ne; asgari ücret ve genelde ücretlere zam enflasyonu nasıl etkiler?
Bunu hesaplama yöntemleri, önceden yapılmış hesapları var. Enflasyonun özelliğine göre etki değişiyor.
Ücret artışının enflasyonu artıracağını ya da enflasyonla mücadeleyi sekteye uğratacağını söyleyebilmek için enflasyonun nedeninin talep ya da ücret kaynaklı maliyet artışı olması gerekir. Yani vatandaş harcama yarışına girmiş gibi alışveriş yapacak ya da işçi ücretleri katlanacak.
Bunların hiçbiri yok ama fiyatlar atıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıklamaları da asgari ücret ve genel ücret artışlarının enflasyona etkisinin sınırlı kaldığını ve kalacağını gösteriyor.
TÜİK’in 2021 Yılı Sanayi ve Hizmet İstatistikleri’nde sektörlere göre asgari ücretle çalışanların oranı ile ücretlerin maliyet içindeki payını açıklanmış.
Tarım dışındaki tüm sektörlerde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 43, bu sektörlerdeki toplam ücretin toplam maliyet içindeki payı yüzde 10.5 düzeyinde. Sanayi sektöründe asgari ücretlilerin oranı yüzde 50.4’e çıkarken, toplam ücretlerin maliyet içindeki payı yüzde 6.7’ye iniyor.
Bu ne demek?
Asgari ücrete yüzde 100 zam yapılsa tarım dışındaki sektörlerde maliyetler yaklaşık yüzde 4.3, sanayi sektöründe yüzde 3.9 artar. Tüm ücretlere yüzde 100 zam yapılsa maliyet artışı sırasıyla yüzde 10.5 ve yüzde 6.7 olur.
TÜİK’in, geçen yılın (2023) ikinci yarısındaki asgari ücret artışının enflasyona etkisiyle ilgili açıklaması da bu yönde. Açıklamada asgari ücretteki yüzde 1’lik artışın enflasyona kısa dönemdeki etkisinin binde 7, uzun dönemdeki etkisinin binde 12 olacağı belirtilmiş.
Buna göre asgari ücret yüzde 100 artırılsa bile enflasyona etkisi-katkısı kısa dönemde yüzde 7, uzun dönemde yüzde 12 oluyor.
O zaman ortada bir yalan dolan var. Şu andaki enflasyon ücretler ve ücretlilerin alım gücünden kaynaklanmıyor. Birileri malı götürüyor ama götürenler ücretliler değil, asgari ücretliler hiç değil.
Önce hırsız ya da hırsızlar bulunsun, sonra asgari ücret günah keçisi olsun.
NOT: Yazıdaki veriler Bloomberg.com ile Mahfi Eğilmez’in ‘‘Kendime Yazılar’’ından alınmıştır.
