Türkiye’de fiziksel olarak kumarhaneler 1998 yılında yasaklandı. 2006 yılında da devlet dışı, çevrimiçi kumarhaneler yasaklandı. Bu yasaklara karşın Yeşilay doğrudan istatistik ve rakam paylaşmasa da çevrimiçi kumar sitelerinde oyun oynayan ve kumar bağımlılığı oluşan kişi sayısı yıldan yıla arttığı bilgisini veriyor.[1] The Lancet’de yayınlanan bir meta analiz, kumarın küresel bir soruna dönüştüğünü ortaya koyuyor Dünya çapında yetişkinlerin ortalama yüzde 46,2’si ve ergenlerin ortalama yüzde 17,9’u son 12 ayda kumar oynadı. [2]
Geçtiğimiz Ocak ayında Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, erişimi engellenen yasadışı bahis sitesi sayısının bir önceki yıla göre 6 kat arttığını açıkladı.[3] Ancak engellenen site başka bir isimle hemen yerini alıyor. Bir film izleme sitesini açtığınızda, internette kumar ile ilgili bir arama yaptığınız anda bile karşınıza hatta telefonunuza yasadışı çevrimiçi bahis sitelerinin reklamları belirmeye başlıyor. Futbol ve diğer spor müsabakalarında yasadışı bahis sitelerinin reklamlarına rastlanıyor. Bahis paralarının döndürülmesinde ve aklanmasında kullanılan kiralık iban yöntemine karşı MASAK ciddi denetimler başlattı, yaptırımlar getirdi, sosyal medya fenomenlerine hediye aracılığı ile yasadışı bahis parası aklandığı ortaya çıktı.
Kumara “suç” un dışında bir bakış açısı getirebilmek
Kumar ile ilgili tüm bu akışın içinde ana akım medyada konu çoğunlukla “suç” boyutu ile ele alınıyor. Sosyal medyada ise kumarla ilgili popülerleşen sayfalar ya da hesaplar daha çok kumar oynama taktiği verdiğini iddia edenler. Bunların içinde kumarın mantığını ve matematiğini anlayarak kumarın bırakılabileceğini öne sürmesiyle ayrışan ve son günlerde ilgi gören bir profil var: Agrestic
“Kariyerim nedeniyle ender edinilebilen bir bilgiye sahip oldum”
Ali Erdoğan, uzun yıllar Kıbrıs’ta fiziki kumarhanelerde çalışmış biri. Türkiye’de yasal ya da yasadışı çevrimiçi bahis sitelerine çok büyük bir ilgi olduğunu fark ederek kariyerinde kumar oyunları hakkında edindiği bilgiyi, kumar oynayanlarla ilgili gözlemlerini kurduğu “AGRESTIC” adlı sosyal medya hesapları üzerinden paylaşıyor. Kumarı bırakmanın yolunun kumarı bilmekten geçtiğini savunuyor ve kumarın hem insan bilişsel sistemi üzerinde hem de oyun olarak matematiğinin nasıl işlediğini bilen birinin kumar oynamayacağını, oynayanın da bırakacağını öne sürüyor. Erdoğan “Sen psikolog değilsin, psikiyatrist değilsin, insanların kumar bağımlılığını bırakmada sen konuşmamalısın, sözlerinin neye sebep olabileceğini düşünüyor musun diye eleştirenler oluyor. Ben kumar ile ilgili kariyerimde edindiğim bilginin toplumda ender rastlanan bir bilgi olduğunu fark ettim. Topluma sorumluluğum gereği bu bilgiyi açıyorum. Bu bilgiyi kimin nasıl yorumlayacağı kişilerin iradesinde. Ben bağımlılık seansı yapmıyorum, kumarı bıraktırıyorum diye de bir iddiam yoktur, bir lira bu işten kazancım yoktur, sadece bilgimi ortaya koyuyorum” diyor.
Kumarın insan algısında yarattığı yanılgılar
Kumarın iddiadan farkının işin içinden yeteneğin ve bilginin çıkarılması ve tamamen şansın üzerine kurulması olduğunu söyleyen Erdoğan, kumarı tehlikeli yapanın sanki bu şans oyunlarında da bir bilgi, yetenek söz konusuymuş gibi yanılgı yaratılması olduğunu “Siz rulette aslında tamamen rastgele numaralar arasında numara seçip bahis koyarken, siz geçmişte gelen numaraların gözününüz içine sokulduğunu görürseniz, şans oyunu olduğunu unutup strateji geliştirmeye başlıyorsunuz. Tamamen şansa dayalı olduğu belli olan slot makinasına oturuyorsunuz. Kendinize strateji belirlemeye başlıyorsunuz. Ya da daha yaygın, Antalya’dan kalkıyorsunuz İstanbul’da meşhur milli piyango büfelerden bilet alıyorsunuz. Bu bir yanılgı. Bu yanılgıya her girdiğinde her kaybında kendinde bir eksiklik buluyor. Efsaneler ve inançlar üzerine kurulu bir sistem var ve bunu yıkmak için çaba sarf ediyorum” sözleriyle öne sürüyor.
Çevrimiçi, sanal kumar sitelerinin kontrolü ve denetimi zor
Fiziksel kumarhanelere göre çevrimiçi, sanal bahis sitelerinin, kumar sitelerinin vergi, para akışı, oynayanların yaşı bakımından kontrol etmenin daha zor olduğuna dikkat çeken Erdoğan, “Kumar bağımlısını fiziksel kumar oynanan yerden uzak tutabilseniz bile, internetteki kumardan uzak tutmanız daha zor. Yasakladığınızda engelleyemezsiniz, kontrol altına alamadığınızda da topluma her açıdan zara veriyor. Yasaklama dışında optimum bir yol bulmak gerektiğini düşünüyorum” diyor.
Alt gelir grubu kumara düşüyor çünkü…
Alt gelir sınıfının internetteki çevrimiçi kumara daha fazla düşmeye başladığını öne süren Erdoğan “İnsanlar asgari ücretini alıyor 25 bin, o ay ödemesi gereken 35 bin TL. Biraz da bu konuda bilgi sahibiyse, şu oyuna giderim, 25 bini riske ederim, strateji yapar, bunu 35 bine çıkartırım diyor. Kumar oynamaya karar veren alt kesim bu düşünce ile oyuna giriyor. Biz ihtiyaçlarımızı gelişmiş toplumlarda tedarik etmenin yolu, üretmek, hizmet vermek ve bunun karşılığında para kazanmak. Biz kolaya kaçma tarafındayız. İçinde bulunduğu ekonomik durumu sorgularken, sorumluluğu üzerine alıp çözüm bulması gereken birey yardımı, kurtuluşu başkasından bekliyor. Bu düşünce yapısı bireyi kumara düşürüyor. 25 bini riske edip 35 bin alacaksam, bu oyunu öğreneyim demesi gerekir, bunu yapıp oyunun matematiğini öğrense zaten kumar oynamayacak çünkü kumarla kazanmak mümkün değil, bunu öğrenecek. Parasını kaybedeceğini kavradığında bu kararı üretmeyecek. Alt gelir grupları ekonomik olarak geçinemediklerinden kumara düşüyorlar, ekonomik olarak neden geçinemediklerini ve buna sebep olanlar üzerine kafa yormuyor” diyor.
Türkiye’de kumar turizmi canlandırır mı?
Erdoğan, fiziksel kumarın tüketicisi bir kitlenin bulunduğunu, bunun da genellikle üst gelir sınıfından olduğunu belirterek, “Türkiye’de kumarhane açılsa şöyle bir turizm geliri elde edilir diyemiyoruz. Dünyada kumarhanenin bulunduğu her şehirde kendine özgü sonuçlar elde edilmiş. Kıbrıs’ta yerel halkın kumarhaneye girişi yasaklanmış, buna rağmen yerel halk kumarhaneye gitmeye çabalar, Vegas’ta yerel halka da serbesttir ama daha çok turistler gider, yerel halk ilgi göstermez. Turizmi geliştirir mi, geliştirir. Zengin bir kitle Türkiye’ye gelir, lüks tüketim yapar, tedarikçiden alışveriş artar, istihdam artar ancak bu yatırımları yapanlar büyük sermaye gruplarıdır ve elde ettikleri kârı nasıl dağıttıklarının, buralarda kimlerin hangi kurallarla kumar oynayacaklarının çok iyi düzenlenmesi, kontrol edilmesi ve denetlenmesi gerekir, yoksa geçmişte olduğu gibi faydadan çok zarar getirmesi daha çok ihtimal dahilinde” değerlendirmesinde bulunuyor.
[1] https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/kumar-bagimliliginda-artis-var-2204748
[2] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(23)02118-9/fulltext
[3] https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/hazine-ve-maliye-bakanliginca-kapattirilan-yasa-disi-kumar-sitesi-sayisi-gecen-yil-6-katina-cikti/3120378